ژانر پلیسی یکی از گونه‌‌های پرطرفدار
سینما و تلویزیون دنیاست و همه کشورها برای آگاه‌سازی و تشریح اوضاع امنیتی جامعه
و نشان دادن اقتدار پلیس آن سرزمین کم و بیش به ساخت آثاری با حال و هوای پلیسی می‌پردازند.
رسانه ملی نیز از سال‌ها پیش تاکنون به تولید چنین آثاری پرداخته و نگاهی به آثار
پخش شده از رسانه ملی، طی این سال‌ها، گواهی بر این ادعاست.

ژانر پلیسی در رسانه ملی

با این‌که در تولید آثار پلیسی نسبت به کشورهای پیشرفته همچنان
ضعیف عمل کرده‌ایم؛ اما آن‌گونه نبوده که در این عرصه، تلاشی صورت نگرفته و سریال‌هایی
با محتوا و ساختار پلیسی تولید نشوند. با مقایسه آثار پلیسی تولیدشده در دو عرصه
سینما و تلویزیون، می‌توان به این نتیجه رسید که در راستای تولید آثار پلیسی،
تلویزیون از سینما موفق‌تر بوده و مقایسه آثار تولیدشده، طی این سال‌ها تاییدی بر
این نظریه است. البته باید یادآور شد که فیلمسازان سینما و برنامه‌سازان تلویزیون
راه پرفراز و نشیبی را در روند تولید آثار پلیسی طی کرده‌اند تا به جایگاه فعلی
برسند.

دهه ۶۰ و سریال‌های پلیسی

اگر نخستین سریال پلیسی بعد از انقلاب یعنی «هشدارهای پلیس»
ساخته محسن شاه‌محمدی در سال۱۳۶۷ را به یاد بیاوریم، احتمالاً به این نتیجه خواهیم
رسید که در نوع نگارش و نحوه تولید و کارگردانی آثار پلیسی، پیشرفت‌‌های چشم‌گیری
داشته‌ایم. «هشدارهای پلیس» سریالی بود که به کلاهبرداری‌‌های شخصی تحت تعقیب به
نام کمالی می‌پرداخت اما پرسنل پلیس آنچنان که باید واقعی و باورپذیر نبودند و
فیلمنامه نیز آنچنان جذابیتی برای مخاطب نداشت.

جدی‌ترین سریالی که در آن سال‌ها ساخته شد «مزد ترس» نام
داشت که در اوایل دهه۷۰ تولید شد و حمید تمجیدی کارگردان آن بود. این سریال را می‌توان
اثری باکیفیت دانست؛ زیرا در طول قصه پلیس و خلافکار تا حدودی پا به پای هم پیش می‌روند
و تعلیق‌‌های پی در پی، یکی از دلایل جذابیت آن بود.

در سال‌های بعد نیز سریال‌های «شلیک نهایی» و «تصمیم نهایی»
ساخته محسن شاه‌محمدی، «کاراگاه علوی» ساخته حسن هدایت، «سرنخ» ساخته کیومرث ‌‌پوراحمد،
تولید شدند. شاید این سریال‌ها باتوجه به وجه معمایی و بگیروببندهای دزد و پلیسی
در ژانر پلیسی بگنجند؛ اما دچار نواقصی نیز بودند که بزرگ‌ترین آن‌ها این بود که
هوش و ذکاوت ضدقهرمان‌‌های قصه بر خلاقیت و قدرت و اقتدار پلیس می‌چربید و معمولا
این خلافکاران بودند که پلیس را به‌دنبال خود می‌کشاندند و در کش‌وقوس‌‌ها و تعقیب
و گریزها اغلب پیروز میدان بودند. این روند از جایی به بعد تغییر کرد؛ و شاید
جایگاه فعلی ژانر پلیسی در تلویزیون حاصل تلاش سریال‌سازان و مسئولانی است که با
آزمون و خطا، طی سال‌ها و دهه‌‌های پیش به تولید آثار پلیسی پرداخته‌اند.

تاسیس موسسه «ناجی هنر» و اقتدار پلیس در سریال‌های
دهه۸۰

از ابتدای دهه۸۰ بود که پس از سال‌ها وقفه در تولید سریال‌های
پلیسی، چنین آثاری تولید شدند و کارگردان‌‌ها برای ارائه آثار واقعی‌تر و ملموس‌تر،
با مشاوره متخصصان نظامی موسسه «ناجی هنر» در نوع قصه تغییراتی ایجاد کردند و
بیشتر و بهتر به شخصیت پلیس پرداختند و پرسنل را باهوش‌تر و مقتدرتر از پیش به
تصویر کشیدند و درنهایت از آن‌ها قهرمان‌‌هایی باورپذیر ساختند.

سریال «پلیس جوان» ساخته سیروس مقدم یکی از این آثار است که
نسبت به دیگر سریال‌های پلیسی از کیفیت بالاتری برخوردار است. در این سریال چند
قصه به‌صورت هم‌زمان پیش می‌رود و تعلیق‌‌ها و کنش و واکنش‌‌ها منطقی به نظر می‌رسند،
اما با این حال اقتدار پلیس تا حدودی در سطوح قبلی باقی مانده و خلافکاران قصه،
بارها در جدل‌‌های مستقیم و غیرمستقیم با پلیس به مقابله برخاسته‌اند. این کاستی
را می‌توان در سریال «خواب و بیدار» ساخته مهدی فخیم‌‌زاده نیز دید؛ اثری که در
سال۸۱ به روی آنتن رفت و با وجود قصه پرکنش و سکانس‌‌های ملتهبش باز هم نتوانست آن‌گونه
که باید واقعیت‌‌ها را به تصویر بکشد تا از نگاه مخاطب باورپذیر باشد.. در این
سریال پلیس با زن خلافکاری به نام ناتاشا در جدل است و درنهایت پس از کش‌وقوس‌‌های
بسیار و عملیات‌‌های ضربتی او را مغلوب می‌کند. با وجود آن‌که مهدی فخیم‌‌زاده تلاش
کرده با انتخاب درست بازیگران، پلیس را در مقابل سارقان با قدرت و اقتدار نشان دهد،
اما آنچنان که باید موفق نبوده است؛ از این لحاظ که عملکرد این نیروها به واقعیت
نزدیک نیست و حوادث پی‌درپی سریال براساس اتفاقات روز جامعه پیش نمی‌روند.

فخیم‌‌زاده در
سریال «حس سوم» باز هم خلافکاران را مقابل پلیس قرار می‌دهد؛ اما مضمون و محتوای
قصه نمی‌تواند طرفداران ژانر پلیسی را راضی کند و درنهایت این مخاطبان عام
تلویزیون هستند که با آن ارتباط برقرار می‌کنند. این روند در سریال‌های بعدی آن
سال‌ها نیز وجود دارد. آثاری مانند «کاراگاهان» ساخته حمید لبخنده، «گارد ساحلی»
ساخته محسن شاه‌محمدی که در نوع خود آثار باکیفیتی به حساب نمی‌آیند و درنهایت
نتوانستند نظر مخاطبان تلویزیون را به خود جلب کنند.

از اواخر دهه۸۰ به بعد بود که سریال‌های پلیسی کیفیت
بالاتری پیدا کردند و آثاری مانند «هوش سیاه» ساخته مسعود آب‌پرور، «سقوط آزاد»
ساخته علیرضا امینی و تولید شدند. اما این روند صعودی بازهم با وقفه همراه شد و
دلیل آن تولید آثاری بود که پلیس را غیرواقعی و به دور از خط و مشی موجود به تصویر
می‌کشید که «دیوار» ساخته سیروس مقدم، «ماتادور» ساخته فرهاد نجفی از این دسته‌اند.

دهه۹۰ و بلوغ ژانر پلیسی در تلویزیون

از اواسط دهه۹۰، پس از تولید و پخش سریال «میکاییل» ساخته
سیروس مقدم آثار تلویزیونی پلیسی تا حدودی به بلوغ رسیدند و به واقعیت نزدیک شدند.
در سریال «میکائیل» پرسنل نیروی انتظامی دارای شخصیت‌هایی خاکستری هستند و به‌جز
مشکلات کاری درگیری‌‌های خانوادگی دارند و نوع عملکرد آن‌ها و شیوه انجام ماموریت‌هایشان
به واقعیت نزدیک‌تر است؛ البته باید گفت طی پنج، شش سال گذشته در کنار سریال‌های قابل
قبولی چون «آسمان من» ساخته محمدرضا آهنج و «فوق‌سری» ساخته مهدی فخیم‌‌زاده باز
هم سریال‌های بی‌کیفیت پلیسی مانند «آمین» ساخته منوچهر هادی و «گشت ویژه» ساخته
مهدی رحمانی تولید شده‌اند؛ اما به هرحال این روند درست ادامه دارد، که نتیجه آن
ساخت سریال «نوار زرد» به کارگردانی پوریا آذربایجانی است. در این سریال پلیس بدون
شعارزدگی و اغراق و براساس هوش بالا چند قدمی از ضدقهرمان‌‌های قصه جلوتر است و فیلمنامه
آن از انسجام بالایی برخوردار است و روند سیر اتفاقات منطقی و کم‌نقص است، تا آن‌جا
که می‌توان این اثر تلویزیونی پلیسی را یکی از بهترین سریال‌های پلیسی این سال‌ها
نامید که از کاراگاه پلیس یک قهرمان ساخته است.

نکته تاثیرگذار و مهم

طی این روند آنچه از همه مهم‌تر است و بر سیر نزولی یا
صعودی ماجرا تأثیر دارد، چگونگی عملکرد موسسه «ناجی هنر» و تاثیر آن بر کیفیت آثار
پلیسی است. بی‌شک نگاه مسئولان و صاحب‌نظران نیروی انتظامی بر کیفیت آثار پلیسی بی‌تاثیر
نیست و خروجی نهایی سریال‌های تلویزیونی به وسعت نگاه، دانش و سواد سینمایی
مسئولان این موسسه بستگی دارد و آن‌ها هستند که کیفیت اثری تلویزیونی را رد یا
تایید می‌کنند. براساس روند تولید آثار پلیسی از دهه۶۰ تاکنون که در طول گزارش به
آن پرداخته شد، می‌توان به این نتیجه رسید که از مقطعی به بعد سریال‌های پلیسی،
شکل و شمایل دیگری پیدا کرده‌اند و حضور پلیس در آن‌ها پررنگ‌تر شده و پرسنل نیروی
انتظامی از ماهیت باورپذیرتری برخوردار شده‌اند. این تفاوت‌‌ها البته در قصه و
محتوای آثار تولیدی مشهود و قابل تشخیص است که همه این‌ها نشان از اهمیت موسسه «ناجی
هنر» و تاثیرش بر کیفیت سریال‌ها دارد. به نظر می‌رسد موسسه «ناجی هنر» هم‌زمان با
تولید آثار پلیسی روند مشخصی را در جهت عملکرد بهتر، طی کرده است و افق نگاه
مسئولان آن وسیع‌تر شده است.

درباره «ناجی هنر» از زبان سعید کاتبی؛ قائم‌مقام
این موسسه:

درباره پیشینه و قدمت موسسه «ناجی هنر» و چگونگی روند فعالیتش طی این
سال‌ها کمی توضیح دهید.

موسسه «ناجی هنر» از ابتدای دهه۸۰ آغاز به کار کرده و هدف از شکل‌گیری
آن تولید آثار تصویری برای نیروی انتظامی است و کلیه تولیدات تصویری نیروی انتظامی اعم از کلیپ، تیزر، مستند،
سریال و… به‌صورت متمرکز در این موسسه تولید می‌شود و این موسسه مسئولیت تولید محتوا
در این حوزه را بر عهده دارد که در این میان تمامی آثار پلیسی تلویزیونی تحت حمایت
این موسسه تولید شده‌اند. همچنین این موسسه با قرار دادن امکانات و تجهیزات در اختیار
فیلمسازان در ارتقای کمی و کیفی سکانس‌‌های اکشن موثر بوده است.

طی سال‌های اخیر شخصیت پلیس در آثار مختلف از آن کلیشه‌‌های رایج دور
شده و به‌نوعی قهرمان‌سازی در این عرصه رسیده‌‌ایم موسسه «ناجی هنر» و وجود کارشناسان
آن چقدر در این روند موثر بوده‌اند؟

عبور از قالب‌‌های موجود و تغییر در هر روندی که به‌صورت کلیشه و یا قوانین
نانوشته ثابت درآمده باشد کار دشواری است و نیازمند شناخت همه‌جانبه موضوع و داشتن
جسارت است. چنین جسارتی باید ابتدا در مدیران وجود داشته باشد تا در ادامه به مولفان
و فیلمسازان انتقال پیدا کند. یقیناً این نگاه در مدیران وجود داشته و استفاده از کارشناسان
تحصیلکرده مرتبط با حوزه تلویزیون و سینما در نوگرایی و به‌روز شدن تولیدات و نگاه
به تولیدت موثر بوده است. همچنین با در اختیار گذاشتن پرونده‌‌های اتفاقات واقعی پلیسی،
توانسته به ایرانی شدن و بومی‌سازی پلیس و رویداد‌‌های پلیسی منجر شده و از فیلم‌های
هالیوودی فاصله بگیرد تا قهرمان‌‌های ایرانی خلق شده و زمینه هم‌ذات‌پنداری مخاطب فراهم
شود.

به نظرتان معاون اجتماعی و کارشناسان موسسه «ناجی هنر» چقدر باید بر
سینما و تلویزیون و نکات تخصصی و فنی آن اشراف داشته باشند؟

مسلما آشنایی و شناخت بالاترین رده‌‌ها می‌تواند در به‌کارگیری نیروهای
شایسته و نیز نظارت درست و دقیق به روند کاری مجموعه موثر باشد. در نگاه سیستماتیک
و ارگانیک به یک مجموعه تمامی اجزا به یکدیگر متصل هستند و بر هم اثر می‌گذارند و در
هدفی مشترک باهم در تعاملند، حالا چه این اجزا نیروهایی در رده‌‌های پایین باشند و
چه در راس کار و اتفاقا چنین شناختی برای رده‌‌های بالا از اهمیت بالاتری برخوردار
است که باتوجه به سابقه معاونت اجتماعی جدید در حوزه‌‌های فرهنگی و هنری این اشراف
وجود دارد. کارشناسان نیز به‌صورت
منظم و ماهانه در جلسات تخصصی شرکت می‌کنند. همچنین همه آن‌ها موظفند تمامی تولیدات
سینمایی و رویداد‌‌های مهم نظیر جشنواره‌‌های فیلم (از قبیل جشنواره فجر، جشنواره‌‌های
فیلم‌کوتاه، فیلم مستند و..) را دنبال کنند. درباره اعضای موسسه نیز باید بگویم همگی پرسنل نیروی انتظامی هستند
که در دو بخش و با دو نوع تخصص متفاوت مشغول فعالیت هستند. بخشی در حوزه امور انتظامی
فعالند که در همین زمینه تجربیات و تخصص‌‌های لازم را دارند و بخشی در حوزه‌‌های هنری
و فنی مشغول به کار هستند که در تجربیات و تحصیلات آن‌ها در همین حوزه و مرتبط با مسائل
هنری و سینمایی است.

سردار منتظرالمهدی طی سال‌های حضورش در موسسه ناجی هنر چه تاثیری بر
کیفیت آثار تولیدی داشته است؟

تولیدات موسسه در زمان ایشان به‌لحاظ تنوع و کیفیت و کمیت رشد چشمگیری
پیدا کرده است. مثلا در حوزه‌‌هایی مثل گیم، مستند، موسیقی و… که تا پیش از این فعالیت
در آن‌ها بسیار محدود بود در این دوره فعال شدند.

در دوره معاونت جدید که مسئولیت آن به سردار نوریان واگذار شده است،
چه اتفاقاتی خواهد افتاد؟

باتوجه به فضای حاکم بر رسانه‌‌ها و باتوجه به ضرورت پویایی و به‌روز
بودن پلیس در همه عرصه‌ها و همچنین اشراف معاونت اجتماعی جدید در حوزه‌‌های فرهنگی
و هنری به نظر نمی‌رسد تغییر محسوسی در روند فعالیت‌‌ها و اهداف صورت بپذیرد و ان‌شاءاله
موسسه بیش از پیش پرتلاش و پویا خواهد بود.

تغییرات مدیریتی در موسسه «ناجی هنر» و حرکت به
سوی تحول

طی روزهای گذشته، سردار نوریان با حکم فرمانده نیروی
انتظامی به‌عنوان معاون اجتماعی جدید ناجا انتخاب شده و به این ترتیب سردار منتظرالمهدی
پست خود را به ایشان تحویل داده است. سردار منتظرالمهدی که پیش‌تر رئیس موسسه «ناجی
هنر» و سخنگوی نیروی انتظامی بوده، طی سال‌های حضورش در بخش‌های فرهنگی، هنری
نیروی انتظامی تاثیر زیادی بر کیفیت آثار تولیدی داشته و اغلب فیلمسازان و تهیه‌کنندگان
تلویزیون و سینما از نوع عملکرد او اظهار رضایت کرده‌اند. به امید این‌که سردار
نوریان نیز با ادامه راه ایشان در ارتقای کیفی و اجرایی موسسه «ناجی هنر» موثر
باشد. گفتنی است با حکم فرماندهی نیروی انتظامی سردار نوری‌نژاد به سمت رئیس کل بازرسی
ناجا، سردار درویش به سمت مدیرعامل بنیاد تعاون، سردار کاکاوند به سمت فرمانده یگان
حفاظت از شخصیت‌‌های ناجا و سرداران منتظرالمهدی و مجرد به سمت مشاوران فرماندهی ناجا
منصوب شدند.

سردار منتظرالمهدی فعال و پرانرژی است

سعید سعدی؛ تهیه‌کننده سینما و تلویزیون که سریال پلیسی
«گشت ویژه» به کارگردانی مهدی رحمانی را در کارنامه دارد، درباره شیوه مدیریت
سردار منتظرالمهدی معاون اجتماعی پیشین موسسه «ناجی هنر» گفت: او انسانی پرانرژی و
فعال است که باتوجه به علاقه شخصی‌‌اش به سینما و تلویزیون در حوزه کاری‌‌اش بسیار
تلاش کرد و حضورش بسیار مثمرثمر بود. او دوست داشت با نشان دادن فعالیت‌‌ها و
زحمات نیروهای پلیس، تصویر درستی از نیروی انتظامی به مخاطبان ارائه دهد.

مردم با دیدن پلیس احساس امنیت کنند

علیرضا امینی؛ کارگردان سریال «سقوط آزاد» از چگونگی همکاری‌‌اش
با موسسه ناجی هنر می‌گوید: آن زمان که سریال «سقوط آزاد» را می‌ساختم سردار
منتظرالمهدی مسئولیت معاونت اجتماعی ناجا را به عهده داشتند که طی آن روند با کارشناسان
نظامی سردار مقدم و سردار کارگر همکاری کردم که هر دو به مقوله سینما و تلویزیون
آشنا بودند. پس از مشورت با آن‌ها تصمیم گرفتیم ماشین‌‌های پلیس شاسی‌بلند مشکی
باشند و کلا به جزییاتی مثل لباس‌های نظامی و شخصی و تجهیزات فکر کردیم. به این
ترتیب این روند به فرهنگ تبدیل شد و توانستیم پلیس را خیلی شکیل و قدرتمند و جذاب
به تصویر بکشیم. در کل موسسه «ناجی هنر» این اجازه را به ما داد که از بازیگران
چهره استفاده کنیم و حتی فیلمنامه‌‌نویس ما شخصی بود که در زمینه نگارش آثار پلیسی
تخصص داشت. حال نیز به سردار نوریان بابت سمت جدیدشان تبریک می‌گویم و به نظرم
پرونده کاری ایشان و تجارب موفق‌شان گویای کیفیت کار ایشان در عرصه مدیریت است و باتوجه
به امکانات فعلی استفاده از کارشناسان متخصص می‌تواند کیفیت نظارتی و اجرایی موسسه
«ناجی هنر» را بالا ببرد. ضمن این‌که به‌شخصه حاضرم تجربیات عملی‌ام را در اختیار
پرسنل این موسسه قرار دهم.

نظر مسعود تکاور؛ کارگردان سریال پلیسی «رهایی» درباره
تاثیر موسسه «ناجی هنر» بر کیفیت آثار:

سردار منتظرالمهدی خط‌شکن بود

ژانر پلیسی در کشور ما کلاً تعریف درستی ندارد. مثلا بر
خلاف کشورهای دیگر که مارپل و پوآرو و شرلوک هلمز دارند ما قهرمان نداریم. درواقع رویکردمان
نسبت به تولید آثار پلیسی، اجتماعی است و در این عرصه، منبع مشخصی نداشتیم و برای
تولید آثار هنری با سلایق و رویکردهای مختلفی روبه‌رو بودیم که با تأسیس موسسه
«ناجی هنر» بالاخره با یک مرجع پلیسی ارتباط برقرار کردیم که ادبیات هنری داشت و
ما را از ممیزی‌‌ها و محدویت‌‌های متفاوت نجات داد.

سردار منتظرالمهدی که تا یکی دو روز گذشته معاون اجتماعی موسسه
«ناجی هنر» بود جسارت بالایی در کارش داشت و در خیلی از مسائل خط‌شکن بود و ترسی
از توبیخ نداشت. یادم هست در زمان تولید سریال «رهایی» پا به پای من و تهیه‌کننده
اثر، آقای شفیعی پیش می‌رفت، تا آن‌جا که از اعتبار و قدرتش به نفع پروژه استفاده
کرد و بالاخره هلیکوپتری را سر صحنه فیلمبرداری آورد و این درحالی بود که این
اتفاق به هیچ وجه امکان‌پذیر نبود. به هرحال امیدوارم مدیر جدید، سردار نوریان با
انرژی کارش را شروع کند تا بتوانیم به اتفاق هم به تولید آثار باکیفیت بپردازیم.

وحید خانه‌ساز